Drodzy Przyjaciele,
Wraz ze zbliżającym się końcem roku, chciałbym podzielić się z Wami moją subiektywną listą siedmiu najważniejszych osiągnięć Żydowskiego Muzeum Galicja w mijającym roku 2021.
Niektóre z wymienionych poniżej projektów są częścią większych programów, które realizujemy od lat. Wiele z nich powstało w ścisłej współpracy z partnerami polskimi i zagranicznymi. W trakcie tej współpracy poznaliśmy nowych ludzi, nawiązaliśmy nowe przyjaźnie i, co najważniejsze, projekty te będą miały długotrwały wpływ na nasze otoczenie, również w nadchodzących latach.
Każdy z tych projektów został zrealizowany dzięki Wam: darczyńcom, partnerom, osobom, które wspierały nasze muzeum, przyjaciołom i pracownikom muzeum. To, że nawet w tak trudnych i nieprzewidywalnych czasach wspólnie jesteśmy w stanie osiągnąć tak ambitne cele, jest dla mnie pociechą i powodem do dumy. I za tę wspólnotę chciałbym Wam podziękować,
Jakub Nowakowski
Dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja
1. Sweet Home Sweet. Opowieść o ocaleniu, pamięci i powrotach
W Żydowskim Muzeum Galicja szukamy takich historii, które muszą zostać opowiedziane. A kiedy je znajdziemy, opowiadamy o nich w innowacyjny i skłaniający do refleksji sposób.
Wystawa „Sweet Home Sweet” mogła być typową wystawą, w całości poświęconą historii Ryszarda Oresa, ocalałego z Zagłady pochodzącego z Krakowa. Jego wojenne doświadczenia w krakowskim getcie oraz w obozach w Płaszowie, Sachsenhausen, Flossenbürgu, Obertraubling oraz Dachau dostarczyłyby więcej materiału, niż byłoby potrzebne. Ewentualnie wystawa ta mogła być poświęcona unikatowej kolekcji fotografii, którą Ores zakopał w 1943 roku. Fotografie te przedstawiają jego rodzinę i przyjaciół zarówno przed wybuchem wojny, jak i już w getcie. Po wojnie Ryszard odzyskał zdjęcia i zabrał je do Stanów Zjednoczonych, gdzie zamieszkał w latach 50.
Jednak zdecydowaliśmy się na to, aby – opisując doświadczenia wojenne Ryszarda Oresa i prezentując ponad 100 ocalonych fotografii (wszystkie odbitki są oryginalne i po raz pierwszy dostępne dla zwiedzających) – wystawa wykraczała poza opis historii jednego człowieka. Mimo że Ryszard zmarł w roku 2011, drugie i trzecie pokolenie jego rodziny jest wciąż zaangażowane w stosunki polsko-żydowskie. Jego córka czynnie uczestniczy w inicjatywach krakowskiej społeczności żydowskiej, a także wspiera ochronę dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Jeden z jego wnuków mieszka w Polsce od 2017 roku, a w swojej pracy skupia się na żydowskim dziedzictwie i historii. Wielu innych członków rodziny Ryszarda Oresa wypracowało własne, odmienne związki z Polską i zróżnicowany stosunek do Zagłady.
Wystawa ta jest zatem poświęcona trzem pokoleniom rodziny Oresów i ich stosunkowi do Polski. Dzięki temu opisuje i analizuje sposoby przekazywania pomiędzy pokoleniami pamięci i narracji o Zagładzie, a także ukazuje stosunek dzieci i wnuków ocalałych do współczesnej Polski, podnosząc również istotną kwestię cierpienia i traum związanych z dziedzictwem Holokaustu.
Więcej informacji na temat wystawy: https://galiciajewishmuseum.org/wystawy/sweet-home-sweet-opowiesc-o-ocaleniu-pamieci-i-powrotach/
Aby zobaczyć unikatową kolekcję fotografii Ryszarda Oresa i dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj: https://photosfromthejar.com
2. Program wystaw podróżujących
Rozumiemy, że nie każdy może odwiedzić Kraków… Dlatego też nasze wystawy podróżują po Polsce i świecie.
Jesteśmy bardzo dumni z tego, że pomimo pandemii COVID-19, historia Rywki Lipszyc i jej pamiętnika została ponownie zaprezentowana publiczności w Stanach Zjednoczonych. „Dziewczyna z pamiętnika. W poszukiwaniu Rywki z łódzkiego getta” to wystawa, która po raz pierwszy została otwarta w Krakowie w roku 2017. Od tego czasu pokazywana była w Museum of Jewish Heritage w Nowym Jorku (2019), w Muzeum Żydowskim w Milwaukee (2020), w sierpniu 2021 wystawa dotarła do Holocaust Memorial Center (HMC) w Farmington Hills, w stanie Michigan. Dla nas, w Żydowskim Muzeum Galicja, jednym z najważniejszych wydarzeń podczas prezentacji tej ekspozycji w HMC była reakcja na wystawę pani Sophie Klisman, ocalałej z Zagłady, która przeżyła łódzkie getto. Aby dowiedzieć się więcej o tym niezwykłym wydarzeniu, polecamy artykuł The Jewish News: https://thejewishnews.com/2021/11/04/holocaust-survivor-shares-the-agony-of-doomed-girl-from-the-lodz-ghetto/
Cieszymy się, że już wkrótce historia Rywki Lipszyc będzie zaprezentowana kolejnym zwiedzającym. Wystawa będzie pokazywana w Karpeles Manuscript Library Museum w Buffalo, w stanie Nowy Jork (od stycznia do maja 2022), Dallas Holocaust and Human Rights Museum w Teksasie (od czerwca do grudnia 2022) oraz w Contemporary Jewish Museum w San Francisco, w Kalifornii (od czerwca do maja 2023). Ponadto, w roku 2022 wystawa (w wersji edukacyjnej) będzie podróżować także po Japonii, a jej prezentacje zaplanowane są w Tokio, Kioto oraz Kobe.
Oprócz „Dziewczyny z pamiętnika” w roku 2021 podróżowały także inne nasze wystawy…
Jedna z nich, „Szancer, wyobraź sobie!”, była pokazywana w Kalifornii (Addison-Penzak Jewish Community Center oraz Peninsula Jewish Community Center), a także w Muzeum Książąt Pomorskich w Szczecinie. Wystawa koncentruje się na życiu i twórczości Jana Marcina Szancera, jednego z najważniejszych polskich ilustratorów pochodzenia żydowskiego, twórcy obrazów do ponad 200 książek, które czytało i nadal czyta kilka pokoleń Polaków.
3. (Nie)rozłączni. Edycja 2021
Rok 2021 był trudny nie tylko ze względu na pandemię COVID-19. Był to kolejny rok, w którym staliśmy się świadkami dramatycznego wzrostu przemocy antysemickiej w Polsce i na świecie. Niektóre z tych wydarzeń powodowane były nienawiścią, inne – strachem, ignorancją, czy brakiem wiedzy. W Żydowskim Muzeum Galicja uważamy, że naszą rolą jest konfrontacja z tymi negatywnymi procesami, dekonstrukcja stereotypów oraz demaskowanie półprawd i fake newsów dotyczących Żydów i innych grup i mniejszości.
Dlatego też w roku 2019 stworzyliśmy program „(Nie)rozłączni. Trudne tematy w relacjach polsko-żydowskich”, cykl debat, w których uczestniczyli najważniejsi polscy naukowcy, badacze, pisarze i aktywiści. W roku 2021, poprzez cykl dziesięciu dyskusji, skupiliśmy się między innymi na tym, jak Żydzi są przedstawiani w polskiej kulturze i w mediach, jak polityka wpływa na zmianę narracji dotyczącej polskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, ale także na strachu: strachu przed innością, przeszłością, odpowiedzialnością i prawdą historyczną.
Jeśli nie udało się Wam obejrzeć którejś z debat, wszystkie można znaleźć na naszym kanale YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=Gdn6zghE8ms&list=PLcz_I4w-h57jb1L6bKJU_DyanSiMnDp0j
4. Programy edukacyjne realizowane poza muzeum
Prawie 50 tysięcy polskich dzieci z ponad 400 miejscowości w Polsce (i nie tylko) wzięło udział w dwóch programach poświęconych upamiętnieniu polskich Żydów, ofiar Holokaustu. Międzynarodowy Projekt Krokus organizowany jest przez Holocaust Education Trust Ireland, a w Polsce koordynuje go Żydowskie Muzeum Galicja. W ramach tego programu uczniowie szkół podstawowych i średnich uczą się o Zagładzie i o tym, jak upamiętnić jej ofiary, przede wszystkim te dziecięce, poprzez sadzenie cebulek krokusów przy swoich szkołach, w parkach i innych miejscach publicznych.
Dawni żydowscy sąsiedzi zostali także upamiętnieni w dziesiątkach miejscowości poprzez projekt „Niezapomniani” („Unforgotten”), który zainaugurowaliśmy w Jom ha-Szoa. Współcześni mieszkańcy ponad 60 miejsc, starzy i młodzi, pojedynczo, z rodzinami, czy też w szkolnej grupie nagrali i nadesłali krótkie filmy dokumentujące formy upamiętniania i symbolicznego zaznaczenia pustki, którą w ich okolicy pozostawiła Zagłada.
Zapraszamy do obejrzenia poruszającego filmu będącego efektem tego projektu: https://www.youtube.com/watch?v=Gr3zeafSxIQ
5. „Kontekst nauczania o Holokauście” – seminarium dla nauczycieli
Seminarium „Kontekst nauczania o Holokauście” jest jednym z najważniejszych cyklicznych projektów Żydowskiego Muzeum Galicja. Od 2010 roku prawie 600 nauczycieli i edukatorów z całej Polski oraz Ukrainy i Białorusi wzięło udział w tym programie, co czyni go jednym z największych projektów edukacyjnych tego typu w Polsce. Niestety, edycja z roku 2020 nie odbyła się z powodu pandemii COVID-19. Dlatego byliśmy tak niezmiernie podekscytowani, że latem 2021 roku seminarium doszło do skutku i mogliśmy gościć w muzeum 50 uczestników. Jest nam też ogromnie miło, że w tym roku program został przygotowany i zrealizowany we współpracy z Yahad – In Unum, naszymi partnerami z Francji.
6. „Dziesięć polskich miast — dziesięć żydowskich historii”
Jednym z projektów, z którego jesteśmy szczególnie dumni, jest nasza najnowsza wystawa stała zatytułowana „Dziesięć polskich miast — dziesięć żydowskich historii”. Wystawa ta została stworzona we współpracy z Centropą, a jej kuratorem jest Edward Serotta. Stanowi ona rozwinięcie i uzupełnienie naszej stałej wystawy „Śladami pamięci”. Jak pisze jej kurator: “Ta wystawa nie opowiada o historii XX wieku. Ta wystawa opowiada o tym , jak XX wiek wpłynął na losy ludzi.” Osoby, których historie prezentowane są na tej wystawie, pochodzą z różnych miast i środowisk. Reprezentują różnorodność żydowskich społeczności w przedwojennej Polsce. Świat, który znali, rozpadł się we wrześniu 1939 roku. I choć udało im się przeżyć – w gettach, w obozach, ukrywając się, w partyzantce, w armii radzieckiej lub na wygnaniu na wschodzie – stracili swoje rodziny i domy, zaś po wojnie musieli odbudować swoje życie od początku. Ich historie zostały opowiedziane w Żydowskim Muzeum Galicja poprzez tę szczególną ekspozycję, która oddaje im głos i pozwala wybrzmieć różnorodnym doświadczeniom.
Więcej informacji na temat tych niezwykłych ludzi można znaleźć tutaj: https://www.10polishcities.centropa.org
7. Wirtualny spacer „Śladami pamięci”
Jak śpiewał Bob Dylan, „the times, they are a-changin’…” – jedną z tych rzeczy, które zdecydowanie się zmieniły, jest sposób w jaki odwiedzający wchodzą w interakcje z wystawami. Nie tylko podczas pandemii COVID-19, ale i wcześniej mogliśmy zaobserwować proces przenoszenia galerii, wystaw, a czasem nawet całych muzeów do przestrzeni wirtualnej. I choć to zjawisko stało się zarzewiem wielu dyskusji i wyzwań, stworzyło także liczne nowe możliwości i pozwoliło nam na dotarcie do znacznie szerszej i bardziej zróżnicowanej publiczności. Jesteśmy podekscytowani faktem, że od roku 2021 nasi goście mogą uczestniczyć w wirtualnym zwiedzaniu całej wystawy stałej, „Śladami pamięci” – bez konieczności noszenia maseczki 🙂
Jeśli chcesz kupić bilety na wirtualne zwiedzanie wystawy, przejdź do: https://tickets-online.galiciajewishmuseum.org/event/wirtualny-spacer-po-muzeum
Najnowszy klip promocyjny wystawy „Śladami pamięci” dostępny jest tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=cmJmxjvjoaw
i… 8.
Przyjaciele i wsparcie
Na końcu to, co najważniejsze: jesteśmy dumni i wdzięczni za Wasze wsparcie, Waszą pomoc i Waszą uwagę. Wraz z upadkiem branży turystycznej, lockdownami i kolejnymi restrykcjami, nie bylibyśmy w stanie osiągnąć żadnej z wymienionych rzeczy, gdyby nie nasi sponsorzy i przyjaciele z całego świata. Jesteśmy poruszeni Waszą troską i hojnością, które wciąż przypominają nam o tym, że praca naszego muzeum jest niezwykle istotna. A zatem, wraz zakończeniem tego roku, chcemy powiedzieć, że możecie być dumni z tego, co wspólnie udało nam się osiągnąć.
I mamy nadzieję, że już w przyszłym roku wszyscy spotkamy się w Krakowie!
Jeśli chcesz nas wesprzeć, abyśmy mogli kontynuować naszą pracę, kliknij tutaj: https://galiciajewishmuseum.org/wesprzyj-nas/